MantelScan

De primaire doelgroep van de interventie zijn mantelzorgers en de naaste voor wie zij zorgen (chronisch zieken, gehandicapten en hulpbehoevenden).

Het hoofddoel van de MantelScan is het verkrijgen van inzicht in de kracht van het informele netwerk van een zorgvrager en in de risico’s van (over)belasting van de mantelzorgers binnen dat netwerk. Uit dat inzicht vloeit advies voort om de (over)belasting van mantelzorgers te verminderen, hun krachtbronnen aan te boren en het mantelzorgnetwerk van de zorgvrager verder te versterken.

De Mantelscan kan in één keer in een uur uitgevoerd worden en bestaat uit vijf stappen. In sommige gevallen is meer tijd nodig of minder tijd voorhanden. Dit wordt opgelost door meerdere korte of één langere sessie te organiseren. Eerst wordt kennisgemaakt met de familie met behulp van een Genogram. Vervolgens wordt de zorgsituatie in kaart gebracht aan de hand van acht vragen. De derde stap richt zich op het bespreken van de ervaren belasting van de mantelzorger(s). In de vierde stap wordt het zorgnetwerk in kaart gebracht met behulp van een Ecomap. De MantelScan wordt afgesloten met een advies, aansluitend bij wat de mantelzorgers ‘kunnen, weten en willen’.

De interventie kan gebruikt worden door brede welzijnsorganisaties, Wmo-consulenten, (thuis)zorg en binnen de ketenzorg dementie. Waar de MantelScan wordt gebruikt, is niet geregistreerd. Bekend is dat de MantelScan in elk geval bij vijf steunpunten mantelzorg, twee brede welzijnsorganisaties en binnen een ketenzorgverband voor dementie gebruikt wordt.

De organisatorische en contextuele randvoorwaarden voor een goede uitvoering van de interventie zijn te rubriceren naar ‘tijd’ en ‘concentratie’(?).

Tijd

Voor de uitvoering van de MantelScan is tenminste één uur nodig. Uit de evaluatie van de MantelScan (Kruijswijk, 2011) komt naar voren dat de benodigde tijd niet altijd voorhanden is. De MantelScan is in dergelijke gevallen ook in twee keer uit te voeren. Wanneer er meerdere mensen aanwezig zijn bij de afname van de MantelScan en/of er sprake is van een complexe casus, kan één uur onvoldoende zijn. 1,5 a 2 uur is dan wenselijk.

Voor een goede inschatting van de benodigde tijd is het zaak om rekening te houden met het volgende:

• Het GenoGram en Ecomap kunnen heel uitgebreid, maar ook compact ingevuld worden (zie pg 15/16)
• De EDIZ kan ook vooraf door de mantelzorger ingevuld worden, of ter plaatse kan de mantelzorger het formulier krijgen en zolang als de mantelzorger bezig is met invullen voert de professional het gesprek met de zorgontvanger;
• Om gericht bij de krachtbronnen te komen kan de beroepskracht vooraf het ‘Energiedagboek’ opsturen. Deze is opgenomen in de handreiking.

Concentratie

Er kunnen situaties zijn waarin de zorgvrager en/of de mantelzorger niet in staat zijn om de concentratie op te brengen om de hele scan in één keer te ondergaan. De MantelScan kan dan ook in twee keer uitgevoerd worden.

Voor de uitvoering van de interventie zijn de volgende materialen beschikbaar. Deze materialen zijn gratis te verkrijgen via www.movisie.nl Kruijswijk, W. (2012). MantelScan. Utrecht: Movisie Dit is het formulier aan de hand waarvan de vijf stappen van de MantelScan doorlopen worden. Kruijswijk, W. (2012). Handreiking MantelScan. Samenstelling, organisatie en risicofactoren van een zorgnetwerk in kaart. Utrecht: Movisie. In deze handreiking wordt elk van de vijf stappen van de aanpak van de MantelScan toegelicht, zodat de professional direct aan de slag kan. Van zowel de handreiking als het formulier is een Engelstalige variant beschikbaar.

De interventie is helder beschreven, waardoor deze voor professionals goed te volgen en in te zetten is. Er is sprake van een heldere instructie en levert een betrouwbare analyse en concrete inzichten op over eventuele overbelasting van de mantelzorger. De professional wordt gestimuleerd om gestructureerd te werken, wat de beoordeling van de situatie ten goede zal komen. Mantelzorgers ervaren de MantelScan als positief.

Mantelzorgers vinden het prettig om hun verhaal te kunnen vertellen. Ook geven zij aan zich meer bewust te zijn van hun mantelzorgsituatie na het afnemen van de MantelScan. Tegelijkertijd biedt de MantelScan structuur aan de professional om het gesprek goed te kunnen voeren. Aandachtspunt is dat professionals een scherpe en flexibele houding moeten hebben: enerzijds biedt de professional de mantelzorger ruimte om zijn of haar verhaal te vertellen, anderzijds moet het doel (het in kaart brengen van het zorgnetwerk) niet uit het oog verloren worden.