Samen Sportief in Beweging

De doelgroep van Samen Sportief in Beweging (SSiB) zijn volwassenen (18-80 jaar) met een matig of sterk verhoogd gezondheidsrisico op chronische aandoeningen en een BMI tussen de 25-40 kg/m2. Ze hebben een ongezond beweeg- en eetpatroon en een slechtere gezondheidsbeleving dan gemiddeld. De doelgroep is gemotiveerd maar de vaardigheden ontbreken om zelf de regie in handen te nemen. Ze zoeken daarom ondersteuning bij het aannemen van een gezonde leefstijl.

Het doel is dat deelnemers na afloop een gezonder gewicht hebben en dat kunnen behouden, door een structurele aanpassing van hun beweeg- en eetpatroon.

Dit wordt bereikt door een vergroting van hun bewustzijn ten aanzien van hun beweeg- en eetpatroon, een vergroting van hun motivatie om daar iets aan te doen en een vergroting van hun actietendens om dit te veranderen.

Deelnemers worden na doorverwijzing door de huisarts door een leefstijlcoach in de begeleidingsfase gedurende een jaar begeleid en gemotiveerd om hun leefstijl te veranderen. Ze starten met een basiscursus (8 weken 2x per week coaching op het leren gezond bewegen o.l.v. een beweegprofessional en 1x coaching op het leren gezond eten o.l.v. een voedingsprofessional) gericht op bewegen en gezonde voeding en worden tijdens deze cursus door de beweegprofessionals geleidelijk overgedragen aan beweegaanbieders in de buurt. In de onderhoudsfase monitort de leefstijlcoach de voortgang. De leefstijlcoach coacht en begeleidt de deelnemers op generieke en persoonlijke doelen in individuele consulten en groepsbijeenkomsten om de gedragsverandering nog verder te ontwikkelen en te bestendigen.

SSiB is zo ontwikkeld dat organisaties binnen de sector zorg, welzijn en sport- en beweegaanbod in heel Nederland de interventie kunnen uitvoeren. Er wordt een samenwerkingsverband op wijkniveau gevormd, waarin zowel zorgverleners, welzijnswerkers als sport- als beweegaanbieders participeren. Eén organisatie levert de organisator van de interventie. Voorbeelden zijn een zorggroep, een praktijk voor diëtiek, een gezondheidscentrum, een fysiotherapiepraktijk, een welzijnsorganisatie of een sportvereniging.

De basiscursus wordt uitgevoerd op een locatie die geschikt is voor ten minste 10-15 personen om tegelijkertijd te sporten. Veelal wordt de eerste drie weken tijdens het beweeggedeelte van de cursus (door de beweegprofessional) getraind in de oefenruimte van de beweegprofessional. Ook kan gekozen worden voor een andere geschikte sportlocatie in de wijk (bijvoorbeeld gymzaal of sportschool). Daarna wordt zo veel mogelijk overgestapt op de locatie van de sportaanbieders die de cursus geven.

De voedingslessen kunnen op dezelfde locaties worden gegeven, maar ook in de praktijk van de voedingsprofessional.

De leefstijlcoach en beweegprofessional en/of de leefstijlcoach en voedingsprofessional kunnen verenigd zijn in één persoon. De begeleiding door de leefstijlcoach kan plaats vinden in en rondom de praktijk van de huisarts, beweegprofessional, fysio-/oefentherapeut, voedingsprofessional, sport- en beweegaanbieders of welzijnsorganisaties.

Contextuele randvoorwaarden

• Gemeentelijke instellingen nemen een actieve rol binnen hun algemene opdracht om initiatieven in de wijken te ondersteunen die leiden tot een betere algemene gezondheid;
• Er is een samenwerkingsverband van voldoende zorgverleners, welzijnswerkers en sport- en beweegaanbieders dat met elkaar wil werken aan die betere gezondheid van bewoners in hun werkgebied/wijk;
• Alle samenwerkingspartners wijzen potentiële deelnemers op het bestaan van de interventie en verwijzen deze potentiële deelnemers door naar hun eigen huisarts zodat die met behulp van in- en exclusiecriteria kan beoordelen of verwijzing mogelijk is;
• In de wijk moet voldoende laagdrempelig sportaanbod met lage tarieven zijn of een buurtsportcoach/sportregisseur heeft de mogelijkheid om daarvoor te zorgen.

Organisatorische randvoorwaarden

• Een organisator organiseert de interventie, zoekt de juiste professionals bij elkaar en maakt gebruik van de juiste kanalen (zoals gemeentelijke organisaties en ROS). Deze professionals zien het nut in van de interventie, volgen de introductie bijeenkomst (minimaal leefstijlcoach, beweeg- en voedingsprofessional) en investeren er tijd in;
• Het samenwerkingsverband (minimaal huisarts/POH, leefstijlcoach, beweeg- en voedingsprofessional, sport- en beweegaanbieders) legt lokale afspraken binnen een licentie vast over verantwoordelijkheden binnen de interventie en gebruik van de beschikbare materialen voor SSiB;

Een handleiding beschrijft de interventie en ondersteunt leefstijlcoaches en organisatoren bij implementatie op nieuwe locaties. De toolkit biedt ondersteunende documenten (zoals vragenlijsten, een begrotingsformat en flowchart rolverdeling samenwerkingspartners). Daarnaast zijn draaiboeken voor de beweeg- en voedingsprofessionals en een cursusboek voor deelnemers plus informatiefolders beschikbaar. Deze materialen zijn te verkrijgen via de interventie eigenaar.

Een handleiding beschrijft de interventie en ondersteunt leefstijlcoaches en organisatoren bij implementatie op nieuwe locaties. De toolkit biedt ondersteunende documenten (zoals vragenlijsten, een begrotingsformat en flowchart rolverdeling samenwerkingspartners). Daarnaast zijn draaiboeken voor de beweeg- en voedingsprofessionals en een cursusboek voor deelnemers plus informatiefolders beschikbaar. Deze materialen zijn te verkrijgen via de interventie eigenaar.

Samen Sportief in Beweging is een zorgvuldig opgezette gecombineerde leefstijlinterventie (GLI) is geschikt voor mensen met een lage sociaal economische status. De interventie bevat gedetailleerde en uitgebreide materialen en er wordt gericht ondersteuning geboden bij het opstarten en uitvoeren van de interventie. Twee voor- en nametingen naar de effecten van de interventie laten positieve resultaten zien op gewicht, BMI en ervaren gezondheid. De effecten van de aanpassingen die gedaan zijn voor de GLI dienen goed gemonitord te worden, zowel op implementatieaspecten (bereik) als effectiviteit.

Uit de procesevaluatie blijkt dat de beoogde doelgroep bereikt wordt en deelnemers, huisartsen, intermediaire doelgroep en professionals tevreden zijn. Het Erasmus MC heeft twee effectstudies uitgevoerd. De eerste studie toont aan dat bij mensen met overgewicht het gewicht daalt, de buikomvang verkleint en de zelf ervaren gezondheid stijgt tot een jaar na start met de basiscursus van SSiB. In de tweede studie is ingezoomd op de gezondheidseffecten en de sociale status van de bereikte deelnemers. Het Erasmus MC concludeert dat SSiB deelnemers met een lage sociaal economische status bereikt en dat gezondheidseffecten positief veranderen. De interventie was enigszins effectiever voor deelnemers uit hogere sociaaleconomische groepen, maar grotere studies zijn nodig om dit te bevestigen.