Gezond kopen, gezond koken

De cursus Gezond Kopen, Gezond Koken (GKGK) wordt uitgevoerd ter preventie van overgewicht en het stimuleren van gezonder eten en drinken. GKGK is bedoeld voor mensen met een lage sociaaleconomische status (SES). De cursus bestaat uit vier bijeenkomsten van 2,5 uur o.l.v. een diëtiste. De deelnemers leren hoe ze lekker en goedkoop gezond eten kunnen kopen en bereiden. In de eerste bijeenkomst staat de doelgroep raadpleging centraal. Hierdoor wordt inzicht verkregen in het huidige voedingsgedrag en de wensen van de doelgroep. Tijdens de tweede bijeenkomst krijgen de deelnemers een supermarktrondleiding. Er wordt uitleg gegeven over het lezen van etiketten. In de derde bijeenkomst staan smaaktesten en het samenstellen van een gezonde maaltijd centraal. Tijdens de vierde bijeenkomst wordt er samen gekookt en gegeten om ervaring op te doen met een gezonde bereidingswijze.

Het doel is een bijdrage leveren aan de verandering van twee hoofdgedragingen die aan voedingsgedrag gekoppeld zijn:

1. Gezonde productkeuze: “Deelnemers leren gezonde producten te kiezen en te consumeren”
2. Tegengaan van overconsumptie: “Deelnemers leren normale hoeveelheden calorieën te gebruiken”

Dit gebeurt op drie deelgedragingen kopen, koken en eten.

De interventie wordt door de commissie voor de tweede keer erkend als Goed onderbouwd. Gezond kopen, gezond koken is goed uitgewerkt met een heldere matrix van methodieken die zorgvuldig op de determinanten zijn afgestemd. De interventie bevordert hiermee kennis en bewustwording over gezond kopen en gezond koken bij lage SES en migranten.

De interventie wordt al meerdere jaren structureel aangeboden en kent daarmee een stabiele infrastructuur met veel aandacht voor kwaliteit, evaluatie en implementatie.

GKGK bestaat uit vier voorlichtingsbijeenkomsten in groepsverband van 2,5 uur. Een projectcoördinator brengt het aanbod onder de aandacht bij diverse organisaties, zoals gezondheidszorg, welzijn, zelforganisaties en onderwijs. Contactpersonen van deze instellingen werven deelnemers voor de cursus. De cursus wordt uitgevoerd door een hiervoor getrainde diëtist.

GKGK wordt gegeven aan mensen met een lage SES die gebaat zijn bij een gezond voedingspatroon. Hierbij gaat het vaak om mensen die zelf (een risico op) overgewicht hebben of kinderen hebben die hiermee kampen. GKGK is uitermate geschikt voor mensen met een niet-westerse migratieachtergrond

• Materialentas met: Kaartset 1 en 2, praatplaten, werkbladen, weegschaal, deelnemersmappen, diëtistenmap en incentives voor deelnemers
• Diëtisten Draaiboek
• Train de Trainer Draaiboek inclusief PowerPoint presentatie
• Coördinatie Draaiboek, inclusief flyers voor werving
• Implementatie document
• Eindrapportage theoretische onderbouwing en procesevaluatie interventie

Welke factoren pakt de interventie aan en welke onder 1.2 benoemde (sub)doelen horen daarbij?

Het theoretisch kader van GKGK is gebaseerd op het Attitude-Social invluence-self-Efficacy model, het Elaboration Likelihood Model (ELM) en het Transtheoretisch Model (TTM) met de stages of change. Met deze modellen zijn de voor voedingsgedrag relevante determinanten benoemd en veranderingsfasen aangewezen die de basis vormen voor het programma van GKGK. De subdoelen van de interventie zijn gekoppeld aan de gekozen determinanten waarbij vervolgens de in te zetten methoden zijn gekozen. GKGK focust zich op het vergroten van de gedragsintentie tot een gezond voedingsgedrag van de deelnemers.

De procesevaluatie 2018 laat zien dat de diëtisten GKGK om meerdere redenen geslaagd vinden: de uitgebreide visuele ondersteuning, het actief leren en de sterkere activering in meedenken van de deelnemers verhoogt de betrokkenheid. Wel geven ze aan dat GKGK aandachtige deelname en een basis niveau Nederlands vereist en intensief is voor zowel henzelf als de deelnemers. Verder wordt aangegeven dat de deelnemers bij regelmatige aanwezigheid veel leren van de cursus. Uit evaluatieverslagen blijkt dat deelnemers in het algemeen zeer tevreden zijn met de cursus. De meerderheid van de deelnemers geeft aan het koop-, kook- en eetgedrag te willen veranderen.

Actieve raadpleging van doelgroep, gericht op praktische vaardigheden (etiketten lezen, bereiden, proeven), zelfwerkzaamheid deelnemers, mix van methoden.

Beperkte opkomst en continuïteit.

In 2010 is een kwaliteitsslag gestart. Stapsgewijs wordt de interventie onder de loep genomen m.b.v. Intervention Mapping. In 2011 vond een procesevaluatie plaats, werd de nieuwe programmaopzet ingevuld, werden materialen ontwikkeld en gepretest, en werd er een nieuw draaiboek geschreven.