Lekker Fit! Basisonderwijs

De einddoelgroep bestaat uit kinderen in groep 3 t/m 8 van de basisschool. De schooldirectie, groepsleerkrachten, ouders en schoolsportverenigingen zijn intermediaire doelgroepen.

Lekker Fit! BO programma is onderdeel van het preventie-actieprogramma Rotterdam Lekker Fit! De programmadoelstelling van Rotterdam Lekker Fit! is het bevorderen van een gezond gewicht onder de Rotterdamse jeugd door een actieve leefstijl en een gezond voedingspatroon te stimuleren. De doelstelling van de Lekker Fit! BO is dat kinderen een gezond voedingspatroon krijgen en kwalitatief beter en meer bewegen op school.

Lekker Fit! BO wordt op de basisschool uitgevoerd door een vakleerkracht Lichamelijke Opvoeding, een schooldiëtist en sportdocenten van een (school)sportvereniging (uitvoerders) en door de schooldirectie en de groepsleerkrachten (intermediaire doelgroepen). De interventie bestaat uit tien verschillende pijlers en richt zich op het vergroten van kennis, attitude, bewustzijn, vaardigheden en/of eigen effectiviteit van ouders en kinderen met betrekking tot een gezond voedingspatroon en beweging bij kinderen. Daarbij richt de interventie zich op het aanpassen van de fysieke (gezonde uitstraling) en politieke (schoolbeleid) omgeving.

Setting

De interventie wordt uitgevoerd op de basisschool. Kinderen in groep 3 t/m 8 gaan over het algemeen vier hele (school)dagen en een halve (school)dag naar school. Afhankelijk van de wensen van ouders en het (overblijf)aanbod van de school eten de kinderen tussen de middag thuis of op school. Kinderen die overblijven, nemen doorgaans eten van huis mee. Op sommige scholen wordt de lunch door de school verzorgd.

Organisatie

Lekker Fit! BO kan uitgevoerd worden door een (gemeentelijke) organisatie die zich inzet voor overgewichtpreventie of gezondheidsbevordering. GGD’en of gemeentelijke diensten zoals Jeugd, Onderwijs, Sport en Cultuur zijn voorbeelden van zulke organisaties. Om de interventie uit te voeren zijn een projectleider, een vakleerkracht Lichamelijke Opvoeding, een schooldiëtist en (sport)docenten nodig. De schooldirectie en de groepsleerkrachten hebben als intermediaire doelgroep een belangrijke rol bij de uitvoering van de interventie op school. Wat de inhoudelijke rol is van de uitvoerders en intermediaire doelgroepen, staat beschreven bij de aanpak van de interventie (paragraaf 1.3) en is terug te vinden in de handleiding van Lekker Fit! Basisonderwijs.

Randvoorwaarden voor de uitvoering van het programma

De uitvoerende organisatie moet voldoende draagvlak en capaciteit hebben om de interventie goed te kunnen implementeren. De uitvoerders moeten voldoende uren beschikbaar hebben om Lekker Fit! BO uit te voeren (gemiddeld per schooljaar: projectleider 35 uur, vakleerkracht 1658 uur, schooldiëtist 8 uur, (sport)docenten 16 uur). Ook bij de school moet voldoende draagvlak zijn: de schooldirectie en de leerkrachten moeten enthousiast en gemotiveerd zijn om met Lekker Fit! BO aan de slag te gaan.

Randvoorwaarden voor de uitvoering van de interventie op school

De school moet voldoende tijd, budget en middelen beschikbaar hebben om de driejarige interventie af te ronden. Allereerst moet de school een gymlokaal (en tijdelijk eventueel een buitenlocatie) met veilig, geschikt en bruikbaar speelmateriaal beschikbaar hebben voor het bewegingsonderwijs, een rustig plekje in de school of het gymlokaal beschikbaar hebben waar de schooldiëtist en de vakleerkracht de kinderen kunnen meten en wegen, en een rustige (bij voorkeur vaste) consultatieruimte beschikbaar hebben voor de schooldiëtist. Ten tweede moet de school tijd beschikbaar stellen voor onderzoek naar de interventie (gemiddeld 1 uur) en voor deskundigheidsbevordering van de vakleerkracht (gemiddeld 21 uur). Ten derde moet de school budget beschikbaar hebben om 1/3e van het contract van de vakleerkracht te financieren (€19.665 per schooljaar). Tot slot moeten de medewerkers op school voldoende uren beschikbaar hebben om de interventie uit te voeren (per schooljaar: schooldirectie 25 uur, groepsleerkracht 40 uur, uren worden nog ingevuld).

Voor het proces, de uitvoering, monitoring, evaluatie en borging zijn de volgende materialen beschikbaar (gratis te verkrijgen via www.rotterdamlekkerfit.nl):

• Handleiding Lekker Fit! Basisonderwijs;
• Schriftelijke overeenkomst met de schooldirectie;
• Basisdocument Bewegingsonderwijs voor het basisonderwijs;
• Lekker Fit! lespakket;
• Richtlijnen op het gebied van fruit/groente eten in de ochtendpauze, water drinken en trakteren met ondersteunende materialen;
• Productencatalogus met een overzicht van alle overige producten en werkvormen die de school kan inzetten ter ondersteuning van de implementatie;
• Lekker Fit! test en digitale Fitmeter voor registratie van de resultaten;
• Inventarisatie pijlers om de voortgang van de school te monitoren.

Lekker Fit! Basisonderwijs heeft een brede aanpak en richt zich naast het bevorderen van gezonde voeding op voldoende beweging. Positief is de goede onderbouwing, het bereiken van een moeilijke doelgroep en de aanpassingen die gedaan zijn aan de interventie om deze goed aan te laten sluiten op de huidige maatschappelijke context.

In een gerandomiseerd gecontroleerd onderzoek zijn alleen bij kinderen uit groep 3 tot en met 5 positieve resultaten gevonden op prevalentie overgewicht, fitheid en middelomtrek. Daarom is de erkenning alleen voor deze doelgroep afgegeven.

Praktijkonderzoek

In 2006 is door de gemeente Rotterdam een tussentijdse evaluatie uitgevoerd van Lekker Fit! BO. Hieruit blijkt onder andere dat overgewicht bij kinderen stabiel bleef, fitheid bij kinderen toenam en dat scholen meer bewegingsactiviteiten tijdens en na schooltijd zijn gaan aanbieden. In 2008 is door de GGD Rotterdam-Rijnmond een tevredenheidsonderzoek uitgevoerd onder ouders, directieleden/locatieleiders, vakleerkrachten en sportcoördinatoren. Hieruit blijkt dat al deze betrokkenen over het algemeen tevreden zijn over Lekker Fit! en dat Lekker Fit! volgens ouders een positieve invloed heeft op de eet- en beweeggewoonten van hun kind. In 2009 is door de gemeente Rotterdam onderzoek gedaan naar de inzet van de schooldiëtist. Hieruit blijkt dat begeleiding van de schooldiëtist kan leiden tot gewichtsafname bij kinderen. Uit de praktijkonderzoeken kwamen ook verschillende aanbevelingen voort. De interventie is aan de hand van deze aanbevelingen doorontwikkeld en verbeterd (zie paragraaf 4.1 voor de aanbevelingen en aanpassingen).